Betrekken van lokale organisaties en gemeentebesturen is één van de vertrekpunten voor lokale verandering. Dat merkte ik ook bij mijn werk in de organisatie ICO in Bolivie (Pasorapa), een partner van de Belgische ngo Bevrijde Wereld. Het project waarin ik werd ingeschakeld, draait rond de rol van water voor landbouwproductie en voedselzekerheid.
In 1953 kwam hierin grote verandering in Bolivië. Een landhervorming werd doorgevoerd zodat op vele plaatsen de lokale bevolking het recht (terug)kreeg op de stukken land die ze bewerkten. De kleine lokale boerenorganisaties of sindicatos speelden een belangrijke rol in dit proces. Ze verdedigden het recht op land van hun leden. Deze sindicatos vormen vandaag nog steeds een belangrijke troef voor de lokale bevolking en voor gemeentebesturen.
Afgelegen berggemeenschap die hoort tot de gemeente Pasorapa (in het regenseizoen)
Ik ontmoette Aurelio Yufra, coördinator van alle sindicatos van de gemeente Pasorapa. Pasorapa telt naast het centraal gelegen dorp nog 26 berggemeenschappen die verspreid liggen over een oppervlakte van 2'400 km². Het zijn erg kleine gemeenschappen, van 10 tot 40 families, met elk een boerenorganisatie en een leider. Aurelio vertelt dat de boerenorganisaties een belangrijke rol hebben. Ze vormen een forum om een gemeenschappelijke visie uit te werken binnen een berggemeenschap en zijn één aanspreekpunt voor externe actoren. Door de sterke band met landeigendom hebben de sindicatos een grote invloed. Lidmaatschap is een vereiste om grond in bezit te hebben binnen het terrein van een gemeenschap. Om die reden zijn sommige families lid van twee sindicatos naargelang de locatie van hun gronden. Anderzijds is er een intense samenwerking tussen de sindicatos en het gemeentebestuur van Pasorapa. Maandelijks komen de 26 leiders naar een vergadering met het lokaal bestuur (soms tot 5 uur reizen). Zo kan de gemeente steunen op een belangrijke lokale organisatie voor haar beleid en heeft ze voeling met de rurale bevolking. Maar de boerenorganisaties communiceren ook met mekaar op departementeel en nationaal niveau in Bolivië.
In een ontmoeting met Servando Lazarte leer ik meer over het waterbeleid in de regio. Servando werkt voor het lokaal bestuur van een naburige gemeente (Omereque) als hoofd van het beleidsdomein menselijke ontwikkeling, landbouwproductie en milieu. Ook in deze gemeente is het project (waarin ik werk) actief. Servando vertelt dat de streek jaarlijks te kampen heeft met een droogte-periode. Tijdens de maanden juni tot november regent het weinig tot niet. Daarom richt het beleid zich op capteren van regenwater voordat dit water afstroomt (naar tijdelijke rivieren) en vermijden van erosie. Ze willen hun werk verder zetten in o.a. de bouw van mini dammetjes voor opvang en opslag van regenwater, herbebossing tegen erosie en bescherming van waterwingebieden. Voor waterwingebieden heeft de ngo ICO (mijn gast-organisatie) ism. de gemeente een project om microbekkens af te zetten tegen het vee en er herstel van de vegetatie te stimuleren. De heropleving van de vegetatie zorgt voor een betere opvangcapaciteit van het schaarse regenwater, en een bufferfunctie om het water over een langere periode vrij te geven. Het gevolg zijn duidelijk verhoogde waterdebieten, ook tijdens het droog seizoen. De ngo ICO richt zich op haar beurt op beleids-beïnvloeding om de aanpak naar waterbeleid en voedselveiligheid (dmv. betere beschikbaarheid van water voor landbouw) te consolideren en te verbreden. De gemeente stelde beleidsplannen op rond waterbeheer en voedselveiligheid, en ze participeert ook financieel (voor 40%) in diverse projecten van de ngo. In het hele verhaal bewezen de sindicatos zich als belangrijke partner om de lokale bevolking actief te betrekken, om samen plannen op te stellen en om de veranderingen te organiseren. Ook op hoger niveau werkt de gemeente samen rond waterbeleid door inschakeling van het beleid in een nationaal plan voor rivierbekken-beheer.
Afgelegen gebied dat hoort tot de gemeente Omereque
Zo wordt waterbeheer in Bolivië gesteund door lokale boerenorganisaties, de ngo-sector, het gemeentebestuur en ook het nationaal beleid. De uitdagingen zijn echter ook enorm. Maar misschien kunnen we ook wel leren van de specifieke situatie in Bolivië. Hoe kunnen verenigingen of wijk-comité's bij ons betrokken worden in lokaal waterbeleid? Meer betrokkenheid leidt bijvoorbeeld mogelijk tot een betere bescherming van waterwin-gebieden, wat in het belang is van de eigen bewoners en de gemeente. Het geeft stof tot nadenken.
Dit was mijn laatste blog-berichtje over mijn ervaringen in Bolivië, en in het kader van het programma wissel-leren. Sinds kort ben ik terug in België en terug bij de VMW. In het wissel-leer project volgt nu een tweede fase waar je binnenkort meer over verneemt!
Dank aan de ngo Bevrijde Wereld, de VMW en alle collega's.
