Watervoorziening in La Paz en El Alto

Mijn eerste periode van vrijwilligerswerk zit erop, en daardoor kreeg ik de kans om naar 2 van de hoogste steden van de wereld te reizen: La Paz en El Alto. Vanuit het laagland een hele reis, 20 uur bus in totaal, en een verschil van 3400 hoogtemeter. Het laatste stuk van het traject loopt door een hoogvlakte in het Andesgebergte, de 'Altiplano' op 4000m hoogte. Vanuit die hoogvlakte daal je af naar de stad La Paz, 400m lager in een dal. Een spectaculair zicht.

La Paz ligt in een dal van de Boliviaanse hoogvlakte.

In La Paz kreeg ik de gelegenheid om enkele specialisten te ontmoeten in de waterwereld. Carlos Olmas, een doctoraatstudent die werkt rond de impact van klimaatverandering op de lokale watervoorziening. En Victor Rico, algemeen directeur van Epsas, de watermaatschappij van de steden La Paz en El Alto.
La Paz en El Alto vormen samen één grote aglomeratie hoewel het officieel twee steden zijn. La Paz is de oudste stad van de twee. De afgelopen decennia vestigden vele migranten uit de hoogvlakte zich in La Paz maar ook op de hoogvlakte naast de stad, wat nu El Alto heet. Elk van de steden telt nu ongeveer één miljoen inwoners.

Als ik Carlos Olmas ontmoet, vertelt hij me dat het onderzoek naar klimaatverandering in Bolivië nog in zijn kinderschoenen staat. Carlos doet onderzoek naar wijzigingen in de gletsjers rond La Paz en El Alto, en hoe de impact ervan zich vertaalt naar de watervoorziening. La Paz en El Alto zijn omgeven door verschillende bergtoppen met gletsjers. Het merendeel van het drinkwater is oppervlaktewater, en dus afkomstig van de omliggende bergen.

Eén van de besneeuwde bergtoppen rond La Paz.

Een gletsjer vormt, in termen van watervoorziening, een natuurlijk reservoir. Pieken van neerslag worden door een gletsjer afgevlakt, zodat het jaar door een redelijk constante waterstroom vrijkomt (smeltwater). Zonder deze bufferfunctie zouden rivieren sneller aangroeien tijdens regen, maar ook sneller afnemen bij droogte. Wat speciaal is aan de gletsjers in Bolivië is dat ze zich in tropisch gebied bevinden. Onderzoek toont aan dat alle tropische gletsjers in het Andesgebergte afnemen. De Chacaltaya gletsjer in Bolivië, vroeger de hoogste skipiste ter wereld, is ondertussen verdwenen. Gelukkig had deze weinig belang voor de lokale watervoorziening. Over de afname van tropische gletsjers is vrij veel geweten, en ze worden beschouwd als goede indicatoren voor de globale klimaatverandering. Maar over het verband tussen een gletsjer en lokale watervoorziening is veel minder geweten. In het geval van de steden La Paz en El Alto is er duidelijk een impact, maar niemand weet op dit moment hoe groot de impact effectief is. Carlos vertelt dat in afwachting van verder onderzoek zeker de robuustheid van de watervoorziening moet verbeteren. Een efficiënter waterbeheer en een robuustere waterdistributie moeten meer weerbaarheid creëren. En die weerbaarheid is een noodzaak om de impact van klimaatverandering aan te kunnen.

Victor Rico, algemeen directeur van de watermaatschappij van La Paz en El Alto, bevestigt dat het drinkwater voor meer dan 90% van oppervlaktewater komt. Hij vertelt dat meteorologische fenomenen een belangrijke impact hebben op de beschikbaarheid van water. In 2008 was er tijdens de wintermaanden minder regen dan normaal (de belangrijkste maanden voor aangroei van gletsjers) en in 2009 was er over het hele jaar minder regen. De oorzaak wijt hij deels aan de fenomenen "el Niño" en "la Niña". Dit zijn wijzigingen in de oceaanstroming van de stille oceaan, die zorgen voor een sterk afwijkend neerslagpatroon (hierover later meer op deze blog). Vast staat dat de watermaatschappij te kampen krijgt met meer onzekerheid.
Maar de beschikbaarheid van water is slechts een deel van het verhaal. Wat zich afspeelt aan vraagzijde is minstens even belangrijk. El Alto is een sterk groeiende stad met een jaarlijkse bevolkingsgroei tussen 5,2 en 5,5%. Aan dit tempo groeit de stad op 5 jaar met 30%. De watermaatschappij moet dus een moeilijke oefening maken tussen uitbreiden van het net, verbeteren van het bestaand net (minder lekverliezen) en een efficiënter watergebruik verkrijgen (incl. projecten voor rationeler waterverbruik).

Victor Rico en mezelf bij de watermaatschappij Epsas

Als afsluiter spreekt Victor Rico over het masterplan, dat zich baseert op de beschikbare studies van de watersituatie in La Paz en El Alto en dat dient om beslissingen te kunnen nemen. Dit masterplan liep een belangrijke achterstand op tijdens de periode van 1997 tot 2005 waarin de watermaatschappij geprivatiseerd was. Het bedrijf "Aguas de Illimani", gecontroleerd door Suez - Lyonnaise des eaux, was in die periode verantwoordelijk voor de watervoorziening. De toenmalige regering in Bolivië had hiertoe een concessie verleend. De privatisering liep echter fout af in 2005, wat breed verspreid werd in de pers. Toen bracht een volksopstand een einde aan de privatisering, nadat de prive-maatschappij haar beloftes niet was nagekomen en de waterprijzen grote stijgingen hadden doorgemaakt. Victor Rico vertelt dat de privatisering gebaseerd was op slechte afspraken. Daardoor werd ook het masterplan helemaal niet geactualiseerd. Nu wordt een inhaalbeweging gemaakt. Een up-to-date masterplan (met een correcte inschatting van de watersituatie) is essentieel om de huidige uitdagingen aan te kunnen: klimaatverandering, bevolkingsgroei, en een rationeler watergebruik. Voor de mensen van La Paz en El Alto staat alvast veel op het spel.

Ik hou het voorlopig hierbij, en hou jullie op de hoogte wanneer ik begin februari aan mijn tweede periode van vrijwilligerswerk start. Verder hoop ik dat op de VMW-recepties het nieuwe jaar goed is ingezet, en wens ik jullie allen een opperbest 2010!

Voor dit artikel wil ik graag Rebekka Dossche, Carlos Olmas en Vicor Rico bedanken.